گیربکس یکی از عامل های انتقال دهنده نیرو است. تولید کننده نیرو موتور یا پیشرانه است. انتقال دهنده هم سیستمی شکل پذیر از بخش‌های گوناگون است که عمل انتقال نیرو را در کنار هم و به صورت مداوم انجام می‌دهند. نیروی ایجاد شده توسط پیشرانه، باید توسط یک سیستم انتقال دهنده، به چرخ‌ها منتقل شود. سه بخش اصلی این سیستم انتقال دهنده شامل کلاچ، جعبه دنده و دیفرانسیل هستند که در میان آنها جعبه دنده از ارزش ویژه‌ای برخوردار است. جعبه‌دنده را اصطلاحا gearbox هم میگویند. برای سفارش و خرید گیربکس صنعتی با رها گیربکس در ارتباط باشید.
فهرست مطالب
گیربکس چیست؟
جعبه دنده اغلب گیربکس نامیده می شود. گیربکس ها به مجموعه ای از چرخ دنده ها و بدنه آن ها اشاره دارند که بیشتر در خودروها یافت می شود. از آنجایی که اکثر موتورهای وسایل نقلیه موتوری دارای سرعت های عملیاتی و دور آرام بالایی هستند، گیربکس ها به ماشین ها اجازه می دهند تا به طور موثر کار کنند و حتی به کند کردن و خاموش کردن ماشین ها کمک می کنند. گیربکس ها برای انتقال انرژی از یک منبع قدرت دوار به منبع دیگر استفاده می شوند و در خودروها، توربین ها و ماشین آلات سنگین یافت می شوند. تعاریف میل لنگ و پیستون را برای اطلاعات بیشتر در مورد نحوه تعامل تعداد بیشماری از اجزای داخلی برای ایجاد حرکت ایمن در تقریباً همه اشکال ماشین آلات مشاهده کنید.
وظیفه گیربکس چیست؟
مسولیت مهم گیربکس خودرو، نظم دهی سرعت و گشتاور مورد نیاز برای شرایط گوناگون رانندگی است.جعبه دنده خودرو دستی: در ماشین های قدیمی بیشتر از گیربکس های دستی سود برده می شد و تغییر دنده تماماً بر عهده راننده ماشین بود. در این سیستم gearbox برای تغییر دنده راننده باید به اندازه دور موتور دقت کرده، هرگاه دور موتور افزایش یافت با استفاده از پدال کلاج و دسته دنده، دنده ماشین را تعویض دهد.
اهمیت این بخش از خودرو می‌تواند در حد موتور یا مولد نیرو شمرده شود. تعمیرات آن نیاز به مهارت بالایی دارد و توجه به نگهداری سلامت آن نیز در اولویت‌های نگهداری اصولی از خودرو است. می خواهیم این بخش پیچیده و مهم را با جزئیات بررسی کنیم و نحوه کار و انواع آن را ذکر نماییم.
موتور ماشین نیروی دورانی (Rotational Power) تولید می کند و برای حرکت دادن به خودرو این نیرو باید به چرخ ها منتقل شود که وظیفه اصلی گیربکس انتقال درست این نیروست به نحوی که در مواقعی مانند شروع حرکت یا سربالایی ها این نیرو را چند برابر کند و در لحظاتی مانند سرپایینی ها نیروی کمتری را انتقال دهد. اطلاعات بیشتر درمورد gearbox را در این صفحه مطالعه کنید.
گیربکس اتومات چیست؟
مکانیزم دوم ویژه گیربکس اتومات است. دسته دوم از انواع جعبه دنده ها که با توجه به علم روز توسعه کرده و رفته رفته جانشین جعبه دنده های دنده ای می شوند، همین گیربکس های دنده اتومات هستند. ساختمان اصلی گیربکس اتومات مشابه گیربکس های دستی است. ولی یک فرق بزرگ با سیستم های دستی دارند که آن هم حذف کلاج و نقش انسانی از سیستم دنده دهی در هنگام رانندگی است.
در اصل اینجا دیگر وظیفه تغییر دنده بر عهده راننده خودرو نیست. این کار با استفاده از یک هوش مصنوعی و سنسور داخلی انجام می گیرد. این مغز کامپیوتری دستگاه است که تصمیم می گیرد چه زمانی برای تعویض دنده ماشین مناسب است و در موقع تشخیص این موضوع خود این مغز کامپیوتری دستور تغییر دنده را به سنسور gearbox صادر کرده و به این شکل دنده ماشین تغییر می کند.
ضمانت و پشتیبانی محصولات یکی از مهم ترین معیار ها برای تهیه بهترین گیربکس صنعتی هست. رها گیربکس با ضمانت و پشتیبانی محصولات خیال شما را راحت کرده است.
نحوه کار گیربکس چگونه است؟
برای توضیح دادن نوع عملکرد جعبه دنده اتوماتیک اول فکر کنیم بدون گیربکس اتومبیل چگونه بوده است. بدون کارکرد جعبه دنده از نظر قدرت و سرعت کاملا محدود میباشد برای مثال فکر کنید اتومبیل دنده ای را فقط با دنده سه رانندگی کنید. شاید شما تابه حال اینگونه رانندگی نکرده باشید. ولی اگر از اینطریق رانندگی کنید به طور حتم شما شاهد آهستگی اتومبیل در زمان حرکت اولیه هستید و نیز خواهید فهمید که در سرعت بالای 100 کیلومتر یا 120 کیلومتر، موتور اتومبیل صدای زیادی میکند ودور سنج موتور به قسمت قرمز رسیده و دیگر تند و نیز نمی رود. البته این نوع اتومبیل ها هیچگونه مصرفی ندارند و به سرعت خراب می شوند.
بنابراین متوجه شدیم. که جعبه دنده با تغییر ضریب دنده ، قدرت گشتاور و دور موتور را به صورت لازم تغییر میدهد. و در اختیار اتومبیل قرار میدهد .تا موتور با دوری متناسب و موثر کار کند.یکی از فرق های اصلی در گیربکس اتوماتیک با گیربکس دنده ای در این است .
راندمان gearbox
که گیربکس دنده ای با قفل کردن دنده هایی که روی شفت خروجی که به صورت آزاد روی بلبرینگ سوار شده اند .و یا به وسیله کشویی و ماهک، درگیر و آزاد می شوند ویا در مدل های پایین با حرکت دادن بر روی شفت دنده ها، آن ها روی هم و یا آزاد میگردند. و به این طریق دنده ها درگیر و یا آزاد میشوند. و باعث تحول ضریب در دنده ها میشوند. ولی در جعبه دنده اتوماتیک تمام دنده ها همیشه درگیرند. و بانگه داشتن یکی و به حرکت در آوردن . دیگری نوع ضریب دنده به دست می آید .
وبه این نوع سیستم دنده به لحاظ شبیه بودنش به حالت خورشید و سیارات دنده های سیاره ای یا خورشیدی میگویند. برای مشاهده قیمت گیربکس خورشیدی بر روی لینک کلیک کیند.
اجزا و قطعات جعبه دنده
پوسته گیربکس
جنس این بخش از چدن ریخته‌گری است و چرخ دنده‌ها، یاتاقان‌های جعبه دنده و محورها را در خود جای میدهد.
شافت ورودی یا محور کلاچ
این محور که به شافت کلاچ نیز شهرت دارد. محور محرک گیربکس محسوب می‌شود. این محور به صورت یک پارچه به چرخ دنده‌ای در بخش ورودی پوسته gearbox متصل است و از طریق کلاچ با موتور خودرو در ارتباط است.
شافت واسط یا محور زیر
این محور نقش انتقال گشتاور از محور محرک به محور متحرک را بر تعهد دارد. روی آن تعدادی چرخ دنده تعبیه شده است که با محور یک پارچه هستند. چرخ دنده ابتدایی این محور با چرخ‌دنده‌ی محور محرک درگیر است و سرعت ورودی را که توسط موتور فرآوری شده است، به همان صورت و بدون تغییر در میزان آن به سمت شاف خروجی هدایت میکند. چرخ دنده‌های روی این شافت اندازه‌های متفاوتی دارند.
شافت خروجی یا محور اصلی
این محور که به واسطه چرخ‌دنده‌ها و یاتاقان‌ها با محور واسط در ارتباط است، نیروی تبدیل شده در gearbox را به سمت میل گاردان یا دیفرانسیل هدایت میکند. روی این محور نیز چرخ دنده‌های مختلفی تعبیه شده است اما نه به صورت یک‌پارچه. در واقع چرخ دنده‌های روی این محور که قطرهای گوناگونی هم دارند، به کمک یاتاقان‌ها روی آن حرکت دورانی دارند. حرکت این چرخ دنده‌ها به واسطه درگیر شدن آنها با چرخ‌دنده‌های شافت واسط مقدور می‌شود.
یاتاقان یا بیرینگ گیربکس
این قطعه که چرخ دنده هماهنگ کننده نیز نامیده می‌شود در لایه داخلی دندانه دار ساخته شده و با حرکت کشویی به سمت چرخ دنده مورد نظر رفته با آن چفت شده و موجب فعالیتش می‌شود.
دسته دنده
این بخش، بیرونی‌ترین جزء سیستم گیربکس است. دسته دنده که در برخی از خودروهای با جعبه دنده اتوماتیک به طور کامل حذف شده است، عموما مسیری H شکل را برای تغییر دنده‌ها مختلف در جعبه دنده طی میکند. کنترل این دسته اهرمی شکل مقدوراست به صورت اتوماتیک صورت بگیرد یا در دست راننده باشد.
میل ماهک
میل ماهک رابط بین دسته دنده و ماهک است و راننده با حرکت دسته دنده در واقع میل ماهک را حرکت میدهد. عملکرد این میله فلزی براساس نوع گیربکس گوناگون است. مکانیزم آن می‌تواند دستی، الکترونیکی، خلائی و هیدرولیکی باشد. امروزه بیشتر شاهد مکانیزم دستی و الکترونیکی آن هستیم. در حالت دستی، با حرکت دست راننده حرکت میکند. در این حالت همچنین تعداد میل ماهک با تعداد دنده‌ها تغییر میکند. برای مثال در یک جعبه دنده ۴سرعته ۳ میل ماهک داریم. در مکانیزم الکترومغناطیسی حرکت میل ماهک بر پایه روابط الکترو مغناطیسی و ارتباط مگنت‌های متصل به آنها با هسته‌های آهنی و سیم‌پیچ‌های موجود در جعبه دنده موجب حرکت آنها می‌شود.
ماهک
قطعه‌ای خمیده و فلزی است متصل به انتهای میل ماهک. نیروی وارده بر میل ماهک توسط دسته دنده به آن منتقل شده و موجب حرکتش می‌شود. حرکت ماهک نیز کشویی دنده را درگیر کرده و در نتیجه چرخ دنده مورد نظر فعال شده و سرعت خودرو تنظیم می‌شود. به تعداد هر میل ماهک یک ماهک در گیربکس کارآیی دارد.
کشویی دنده
قطعه‌ای است که از دو جهت شیار دارد. همچنین از یک سو ماهک در یکی از این شیارها قرار گرفته و موجب حرکت آن می‌شود .و از جهت دیگر در gearbox برنجی و یاتاقان در شیار دیگر آن قرار می‌گیرد. و دنده انتخاب شده وارد مدار می‌شود. کشویی روی قطعه‌ای با نام توپی حرکت رفت و برگشت را انجام میدهد.
دنده برنجی
برای درگیر شدن دنده‌های کشویی و یاتاقان‌های گیربکس و انجام هرچه سریعتر و ظریف تر این درگیری. از دنده برنجی که بین این دو قطعه قرار می‌گیرد استفاده می‌شود. دنده برنجی که جسمی فلزی و حلقه‌ای است .در اطراف خود فرم دندانه‌دار دارد و به دلیل اصطکاک بیشتر با یاتاقان با سرعت بیشتری با این قطعه چفت می‌شود. همچنین در کنار یاتاقان‌ها، نیروهای دورانی و طولی وارد آمده به آنها را کم می کند.
کاسه نمد یا عایق نشت
از یاتاقان‌ها و روغن درون آنها در برابر نفوذ ذرات گرد و غبارنگهداری میکند.
پمپ گیربکس
پمپ وظیفه فرآوری فشار روغن مورد نیاز گیربکس را دارد . این جزء جعبه دنده در قسمت جلو گیربکس قرار دارد. و مستقیما توسط گلوی توربین و خود توربین نیز توسط فلایویل به میل لنگ موتور بسته شده .و با شروع کار موتور پمپ گیربکس نیز به حرکت در می آید و فشار روغن مورد نیاز gearbox را تولید می کند. برای آشنایی و خرید گیربکس هلیکال به صفحه آن مراجعه کنید.
کنترل ولو ( ساعت گیربکس)
این قسمت توسط روغن کنترل کلیه کارهای گیربکس را انجام می دهد. و بصورت ساده می شود .گفت که مغز جعبه دنده می باشد .
این قسمت تشکیل شده است .از پوسته که بروی آن تمام کانال های روغن و در داخل پوسته سوپاپ های کنترل ولو قرار دارد. و سوپاپ ها با حرکت( در مقابل فنرها یا فشار روغن ) و تعویض مکان خود باعث تنظیم فشار روغن ، فرستادن روغن به کلاجها ، سروها ، توربین و تعویض دنده در زمان مناسبی و با کیفیت درست و باعث کارکرد گیربکس می شود . هر سوپاپ gearbox نقش خاص خود را دارد و با آن کار نامگذاری شده.
بطور مثال سوپاپ دو به سه که کار تعویض دنده از دو به سه را بر عهده دارد .یا سوپاپ سه به دو که عمل برگرداندن دنده از سه به دو را بر عهده دارد .کنترل ولو های اتومبیل های مدل بالاتر از 1995 میلادی شیرهای برقی و سرعت سنجها نیز به آن اضافه شد.
گریبکس درست است یا گیربکس یا گیریبکس ؟
گریبکس یا گیریبکس یک اشتباه رایج بین مردم ایران است. در واقع گیربکس املا صحیح این کلمه است که برگرفته از کلمه لاتین آن یعنی gearbox است. کلمه gearbox نیز به معنای جعبه دنده است. جعبه دنده ای که متشکل شده است از قطعات مختلف که یکی از مهمترین آن چرخ دنده ها هستند.